سمنوی پرین

تعریف سمنو :

سَمَنو یا سمنک (به پارسی تاجیکی: сумалак)، خوردنی چسبنده و شیرینی است که از جوانه گندم و آرد درست می‌کنند. سمنو را معمولاً کمی پیش از نوروز درست می‌کنند و یکی از اجزای سفره هفت سین ایرانیان به شمار می‌آید.

مواد سازنده :

در پختن سمنو مواد زیر، به کار گرفته می‌شود:

• شیرهٔ جوانه‌ی گندم
• آرد سبوس‌دار
• دانه‌های بادام شیرین بی‌آن‌که مغز شود ولی باید دانهٔ بادام، پوست کنده و نشکسته باشد (بی‌بادام هم می‌توان سمنو پخت).

شیرهٔ جوانه‌ی گندم

برای فراوردن شیره از جوانه‌ی گندم که در پخت سمنو به کار می‌آید، گام‌های زیر پیموده می‌شود:

یکم: گندم‌ها باید از شکستگی‌ها و خال‌خوردگی‌ها پالوده شوند. گندم‌های شکسته چون نمی‌رویند، با بودنشان در کنار دیگر گندم‌ها، جای آن‌ها را نیز ترش می‌کنند و روند رویش را کند یا سرنگون می‌کنند و جوانه را برای پختن سمنو، ناکارامدتر می‌کنند.

دوم: گندم‌ها پس از پاک شدن از گندم‌های شکسته و نارویا، در آب سرد، شسته می‌شوند تا از گرد و غبار، پاک شوند؛ زیرا گرد و غبار، در کندی رویش و تندی در ترشیدن، بسیار کارگر هستند.

سوم: گندم‌های شسته‌شدهٔ پالوده را در تشت می‌ریزند و تشت را آن اندازه آب سرد پر می‌کنند تا آب، چیزی پیرامون دو انگشت از گندم‌ها، بالاتر بیاید و گندم‌ها غرق در آب شوند. بلندای لایهٔ گندم‌ها نباید آن اندازه بسیار باشد که گندم‌ها در تشت، بترشند. پس بهتر است اگر گندم زیادی خیس باید بشود، در چند تشت انجام شود. بهتر است بلندای لایهٔ گندم‌های انباشته شده در تشت، بیش از دو تا سه سانتیمتر نباشد.

چهارم: این گندم‌های خیس‌شده را دو تا چهار روز باید در تشت، در هوایی خنک و به دور از پرتو و روشنایی، نگهداری کرد. هر روز باید آب تشت را سه تا پنج بار عوض کرد. نخستین بار، می‌توان گندم‌ها را از تشت گرفت و آب تشت را عوض کرد ولی در بارهای پس‌تر، بهتر است که آب سرد را در تشت بگیرند تا تشت، لب‌ریز از آب شود و آن اندازه آب را بر تشت بگیرند تا آب تازه جای آب کهنه در تشت بنشیند. این کار این را در پیامد خواهد داشت که گندم‌ها در این هنگام که در تشت، انباشته شده‌اند، نترشند.

پنجم: همین که گندم‌ها جیک زدند، یعنی به اندازهٔ پای موری از دم آن‌ها سفیده بیرون زد--- یا اگر هم این جیک‌ها در گندم‌ها دیده نشد و چهار روز از انباشت گندم‌ها در تشت گذشت، از تشت بیرون کشیده می‌شود.

ششم: در این هنگام آب‌کش فراهم کرده و کف آن را با پارچهٔ سفید تهی از مواد شیمیایی می‌پوشانند به گونه‌ای که اگر گندم‌ها را روی آن ریختند، آن اندازه پارچه باشد که تا بخورد و روی گندم‌ها را بپوشاند. گندم‌های برگرفته از تشت را روی این پارچه‌ها که در کف آب‌کش جای گرفته پهن می‌کنند و می‌توان گندم‌ها را روی هم خواباند ولی نباید لایه آن اندازه کلفت شود که ترشیدن یا نروییدن را در پیامد داشته باشد. پس اگر اندازهٔ گندم‌ها بسیار است، پس شمار آب‌کش‌ها را باید افزود.

هفتم: آب‌کش‌ها را روی داربست می‌نهند تا اگر آب بر آن‌ها ریخته یا پاشیده شد، فزونی آب بتواند از زیر آب‌کش‌ها بیرون برود. پس هر روز سه تا پنج بار بهتر است به گونهٔ بارانی و نم‌نم، گندم‌ها در آب‌کش، آبیاری شوند و هر از چند گاهی پارچه‌ها را این سو و آن سو کنند تا انباشت گندم‌ها تکانی بخورد و از ترشیده شدن، جلوگیری شود.

هشتم: همین که گندم‌ها رستند و ریشه‌ها یک‌دیگر را از زیر، در آغوش گرفتند و در هم تنیدند و رنگ ریشه به نقره‌ای گرایید، هنگامی است که شیرین شدن به فرجام رسیده و زین‌پس اگر برویند، این قندها مصرف خواهند شد، باید جوانه‌ها و هر آنچه در آب‌کش‌ها است را از پارچه‌ها جدا کرده و ریز ریز کرده در ظرفی گرد هم کنند.

نهم: جوانه‌ها را اکنون در ظرفی در آب سرد ریخته و می‌چلانند و مشت و مال می‌دهند تا شیره از آن‌ها کشیده شود و در آب آمیخته شود. سپس جوانه‌های مچاله شده را در ظرفی دیگر می‌ریزند و باز هم می‌چلانند تا بلکه باز هم شیره از آن‌ها کشیده شده و در آب در هم بیامیزد. سپس‌تر این آب‌ها را از پالایه یا صافی می‌گذرانند و در ظرفی دیگر، آب پالایش شده یا صاف شده که شیره‌ای بی‌پوشال است را می‌ریزند و برای ساختن دوغی با آرد، نگه‌می‌دارند. این همان شیرهٔ جوانه‌ی گندم است که سمنو باید با آن پخته شود.

سمنو آی سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو با قند شیرینه یکی از اون ۷ تا سینه که دور سفره میچینه یکی از ۷ سینه سمنو

۵زار سمنو بده به من بیخودی اینقد داد نزن این کمه بازم بده کم فروشی خیلی بده

آقا دادی تو ۵ زار سر به سرم خیلی نذاز آقا جونم بدت نیاد بهت رسید خیلی زیاد

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

گر بچه میخوای از خدا در پای هفت سین کن دعا تا که یک شکم بزایی دو قلو

شب عید ما رو بگو که بی لحافیم و پتو رپتو ای رپتو ای رپتو

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)
سمنو ای سمنو(۴)

سمنو با قند شیرینه یکی از اون ۷ تا سینه که دور سفره میچینه یکی از ۷ سینه سمنو

۵ زار سمنو بده به من بیخودی اینقد داد نزن این کمه بازم بده کم فروشی خیلی بده

آقا دادی تو ۵ زار سر به سرم خیلی نذاز آقا جونم بدت نیاد بهت رسید خیلی زیاد

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

گر بچه میخوای از خدا در پای هفت سین کن دعا تا که یک شکم بزایی دو قلو

شب عید ما رو بگو که بی لحافیم و پتو رپتو ای رپتو ای رپتو ای رپتو رپتو ای رپتو ای رپتو

برگشت بهار از سفر و کل فامیل پشت درو دور همو ، دور غمو پول کمو ، عشق زیاد هفت سین داریم تو

سفرمون پرچم ما کلا بالاست

عیدی جیب چپ ، آجیل جیب راست اخمای مادر ، یه کتک تو راست

۵ زار سمنو بده به من بیخودی اینقد داد نزن این کمه بازم بده کم فروشی خیلی بده

۵ زار سمنو بده به من بیخودی اینقد داد نزن این کمه بازم بده کم فروشی خیلی بده

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو ای سمنو مال پای هفت سین سمنو (۲)

سمنو در واقع یه حلوای شیرین محسوب می‌شه که شیرینیش فقط از جوانه گندم به دست می آید. چگونه؟ خب توی جوانه گندم آنزیمی وجود داره که محلول نشاسته رو توی حرارت بالای ۸۰ درجه سانتی‌گراد به قند تبدیل می‌کند.

عملیات سمنو پزی رو باید از درست‎کردن جوانه گندم و گرفتن شیره‌ش آغاز کنید. اگر دوست دارید سمنوپزی رو یاد بگیرید یادتون باشه که به ازای هر مقدار گندمی که می‌ذارید جوانه بزنه باید سه برابرش آرد استفاده کنید. مثلا برای یک کیلوگرم گندم حدود سه کیلو گرم آرد مصرف می‌شه. پس اگر اولین باره که می‌خواید سمنو درست کنید با مقدار کمی شروع کنید که حجم زیادش موقع پخت خسته‌تون نکنه.

مرحله اول اینه که گندم‌ها رو خوب پاک کنیم و دونه‌های شکسته رو جدا کنیم. بعد با آب سرد می‌شوریم و دو روز می‌ذاریم تا خوب خیس بخورن. یادتون باشه ارتفاع گندم توی ظرف کمتر از هشت سانتیمتر باشه و روزی دو بار آب ظرف رو عوض کنید که ترش نشه و بو نگیره. محل نگهداری ظرف هم جایی دور از نور مستقیم خورشید باشه و خیلی سرد یا خیلی گرم هم نباشه.

روز سوم گندم‌ها رو می‌ریزیم توی آبکش. اگر دقت کنید احتمالا تو این مرحله جوانه‌های خیلی ریز رو روی گندم‌ها می‌بینید. تو مرحله بعد یه پارچه نخی تمیز می‌آریم و گندم‌ها رو توش می‌پیچیم. پارچه باید کمی نمناک باشه ولی خیلی خیس نباشه. بعد اون رو توی یک کیسه پلاستیکی بزرگ قرار می‌دیم و می‌ذاریم تا یکی دو روز بمونه. البته روزی چند بار گندم‌ها رو باز کنید و مقدار کمی آب به اون‌ها بپاشید که خشک نشن. تو این دوره هم گندم‌ها رو توی محیطی دور از نور و در دمای معتدل قرار بدید.

در تمام این مراحل جابجایی گندم‌ها باید با آرامش و ملایمت انجام بشه تا فشار اضافی باعث آسیب‎دیدن گندم‌ها و جوانه‌های کوچک نشه.

بعد از این مدت که دیگه جوانه‌ها آشکارتر شدن، گندم‌ها رو توی آبکشی به ارتفاع حدود دو سانت می‌ریزیم و روی اون‌ها رو با پارچه نخی مرطوب می‌پوشونیم و روزی چندبار زیر شیر آب می‌گیریم که هم آب لازم به گندم‌ها برسه، هم شسته بشن و بو نگیرن. تازه چون توی آبکش هستن آب اضافی‌شون هم خارج میشه و مشکلی پیش نمیاد. راستی حواستون باشه شدت آب خیلی زیاد نباشه تا به جوانه‎ها آسیب برسه.

با این روش تقریبا بعد از سه روز ریشه‌های گندم‌ها زیاد و فشرده می‌شه و جوانه‌های ظریف در رنگ‌های سفید مایل به نقره‌ای به ارتفاعی کمی بیشتر از قد دانه گندم رشد می‌کنن. این مرحله زمانیه که آنزیم قند به حد اعلاش رسیده و زمان شیره‎گرفتن از گندم‌هاست.

یادتون باشه به هیچ وجه نذارید گندم‌ها به مرحله سبز شدن برسن، چون سبز شدن باعث می‌شه شیرینی‌شون کم بشه و مزه گس پیدا کنن. اگر به هر دلیلی بعد از رسیدن به این مرحله فرصت شیره‌گیری و ادامه کارو نداشتید جوانه‌ها رو به یخچال منتقل کنید که جلوی رشد بیشترش گرفته بشه. جوانه‌ها توی یخچال تا چند روز تازه و سالم می‌مونن.

بعد از اینکه جوانه‌ها به اندازه لازم رشد کردند، اونا رو با آب فراوون می‌شوریم و بعد به کمک چرخ گوشت یا هر وسیله خردکننده دیگه‌ای کاملا له و خمیری می‌کنیم. حالا باید معجون رو با مقداری آب مخلوط کنیم و تفاله‌ش رو توی ظرف دیگه‌ای بریزیم. اگر تو این مرحله هم با دونه‌های سالم گندم مواجه شدید نگران نباشید، می‌شه دوباره چرخشون کرد و یکبار دیگه آب بهشون اضافه کرد تا همه شیره‌شون خارج بشه. حالا این مایع به‎دست‎اومده رو از صافی خیلی ریز عبور بدید و شیره به‎دست‎اومده رو برای تهیه سمنو کنار بذارید.

توی یه دیگ با گنجایش مناسب، آرد رو با این شیره به‎دست‎اومده مخلوط می‌کنیم، طوری که یک خمیر شل به دست بیاد؛ مایعی صاف و رقیق بدون هیچ گلوله خمیری که بشه اونو با ملاقه برداشت. معمولا برای تهیه سمنو از آرد سبوس‌دار استفاده می‌شه که در ایران می‌شه از نانوایی‌ها تهیه کرد اما اگر امکانش وجود نداشت، استفاده از آرد سفید هم هیچ مانعی نداره و مشکلی برای سمنوی شما ایجاد نمی‌کنه.

خب حالا خمیر تهیه‎شده رو روی حرارت ملایم می‌ذاریم و مرتب هم می‌زنیم تا به جوش بیاد. تو این مرحله می‌بینید که اول کار محتویات توی دیگ کمی غلیظ می‌شه ولی بعد از چندبار جوش‎خوردن به اصطلاح می‌بُره و آب می‌اندازه. این همون لحظه‌ایه که نشاسته آرد به خاطر آنزیم جوانه گندم به قند تبدیل می‌شه و حالت لعاب‌مانندش رو از دست می‌ده.

از حالا به بعد سمنو باید اونقدر روی حرارت بمونه و به ‌هم بخوره تا آردش کاملا بپزه و آب اضافه خارج بشه و به قول معروف حسابی جا بیفته. هم‎زدن مرتب رو فراموش نکنید، چون سمنو خیلی زود ته می‌گیره.

وقتی به مراحل آخر پخت می‌رسیم سمنو به رنگ قهوه‌ای خوشرنگ درمی‌آد، غلظتش زیاد و مزه‌ش بسیار شیرین می‌شه. راستی تو این مرحله اگر حرارت زیاد بشه چون مایع غلیظ‌تر شده ممکنه یه‌کمی به اطراف بپره، پس حسابی مراقب باشین که یه‌وقت رو دستتون نریزه.

یه کار جالب هم هست که می‌تونید در مراحل آخر پخت سمنو انجام بدید. قدیمی‌ها رسم داشتن که چند تا بادوم یا گردو و یا فندق رو با پوست توی دیگ سمنو می‌انداختن. اونوقت اگر هر کدوم از اینا تو ظرف کسی می‌اومد نشونه خوش‌سی و شگونش بود. اگر دوست داشتید شما هم امتحان کنید!

سمنو دارای ویتامین‌های A «آ» ، E «ای» ، K «کا» و گروه B «ب» است و به دلیل دارا بودن کلسیم و پتاسیم٬ مصرف متعادل آن به افراد سالمند و کسانی که دچار پوکی استخوان هستند، توصیه می‌شود. فسفر آن قابل توجه بوده و برای رشد مغزی کودکان و زنان شیرده مفید است. آهن، اسید فولیک و ویتامین‌های گروه b «ب» آن عاملی برای خونسازی و تنظیم هورمون‌ها بوده و می‌تواند در رفع خستگی و آرامش اعصاب تأثیرگذار باشد. اگر در سمنو از بادام شیرین استفاده شود هنگام طبخ، ریزمغذی‌هایش جذب سمنو شده و باعث مقوی‌تر شدن این غذا می‌شود.

در فرایند جوانه‌زدن، ویتامین‌ها و املاح معدنی گندم٬ چند برابر شده و در مقابل، از کالری و کربوهیدرات آن کاسته می‌شود. پروتئین‌های آن، قابلیت هضم و جذب بهتری داشته و بر میزان ویتامین C «س» آن افزوده می‌شود. در این مرحله، اگر طعم گندم جوانه زده را بچشید، متوجه شیرینی آن خواهید شد. در واقع گندم، تا زمانی که جوانه نزده است، مواد قندی‌اش به صورت نشاسته ذخیره می‌شود و طعم شیرین ندارد، اما در فرایند جوانه زنی، نشاسته تجزیه و تبدیل به واحدهای کوچکتری به نام مالتوز می‌شود و اینجاست که شیرینی سمنو پدیدار می‌شود ولی برخی فروشندگان به دلیل آنکه شیرینی سمنو طبیعی است، مصرف آن را به مبتلایان به دیابت و افراد چاق توصیه می‌کنند، اما باید بدانید در سمنو علاوه بر عصارهٔ جوانهٔ گندم، از آرد کامل گندم هم استفاده می‌کنند و از این رو در هر صد گرم آن ۳۰۰ کالری انرژی نهفته است.

گرچه سمنو پروتئین زیاد و چربی کمی دارد، اما بیشتر حجم محصول را مواد کربوهیدراتی (قند) تشکیل می‌دهد. البته قند آن در مقایسه با ساکاروز، شیرینی کمتری دارد، اما این دلیلی نمی‌شود که افراد در مصرف آن زیاده‌روی کنند. این قند در بدن، تولید انرژی کرده و مازاد آن موجب چاقی می‌شود و برای مبتلایان به دیابت و چربی خون بالا محدودیت مصرف دارد.

سمنویی که به صورت فله‌ای تهیه شود، می‌تواند حاوی مقادیر زیاد شکر باشد. همچنین از خرید سمنویی که در اماکن عمومی به صورت روباز در معرض انواع آلودگی‌های ویروسی، عفونی و هوای آلوده به سرب و جیوه است، اجتناب کنید. سمنو به دلیل بافت چسبناک مستعد پذیرش انواع آلودگی‌ها بوده و طعم ترشیدگی و مزه کپک نشان‌دهنده فساد آن است.

سمنو به سلامت افراد و پیشگیری از پاره‌ای از بیماری‌ها کمک می‌کند.

سمنو دارای ویتامین‌های K «کا» و E «ای» و A «آ» و گروه ویتامین‌های B12 «ب۱۲» ٬ B8 «ب۸یا بیوتین» ٬ B5 «ب۵» ٬ B3 «ب۳» ٬ B1 «ب۱» و مواد مهم دیگر مانند فسفر، کرومیوم، روی، سلنیوم، آهن و مس است.

سمنو مغذی و انرژیزا است و به ویژه برای ورزشکاران پرورش اندام، بسیار مفید است.

سمنو داروی طول عمر و آرامش اعصاب است. سمنو شیرافزا است؛ از این رو هم برای مادران شیرده و هم به علت مقوی بودن، برای زنان باردار، بسیار مفید است.

از دیگر موارد مفید درمانی سمنو می‌توان به اثرات شفابخش آن در درمان سؤ هاضمه، نازایی، سختی زایمان، سنگ کیسهٔ صفرا و اختلال صفرا، پادرد، کندی ضربان قلب، ریزش مو، لاغری، یبوست، واریس، قند خون و دیابت، رشد قد، بیخوابی عصبی، احتلام، تصلب شرائین و کلسترول، ضعف حافظه، بیماران دوره نقاهت، MS «ام‌اس» ، بهت‌زدگی، پرکاری تیروئید، اسکیزوفرنیا، سایکوز «روان‌پریشی» ، فسفات در ادرار، خون‌ادراری، ترمیم زخم‌ها، فلج مغزی، مقاومت در برابر عفونت، بهبودی زخم‌های قرنیه، بیماری رینود، اکرودینی، کولیباسیلوز، بریبری، شارکو، هوابلعی، مخملک، کوریزای مزمن، پیستوریازیس، ورم دستگاه تناسلی، تب برفکی، ورم میزراه، سرگیجه‌های منی پر، کم‌خونی هیپوکروم، آرتروز، ورم زبان همراه بار، آرتریت پا و شبیکه، پارکینسون، عوارض یائسگی، پورپورا، اسپرو، اسکروفولوس، هپاتیت، یرقان، یرقان نوزادی، کمک به ترمیم شکستگی استخوان و عقیم بودن، به عنوان غذا و کمک درمانی مفید و مؤثر است.

در داخل این غذای بهشت که تزئین‌بخش سفرهٔ هفت‌سین است، بادام‌های شیرین (سنگی) می‌ریزند که نماد و مایهٔ برکت است. این بادام‌ها را پس از پختن، از سمنو خارج می‌کنند؛ تعدادی از آن‌ها را به عنوان برکت کیف پول در داخل کیف پول قرار می‌دهند تا باعث فراوانی پول و ثروت گردد. بادام، حاوی ویتامین E «ای» و B1 «ب۱» و مقدار فراوانی از فسفر، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، گوگرد، سدیم، آهن، قند، مواد ازته و چربی است که به هنگام طبخ سمنو، جذب آن شده و باعث مقوی شدن بیشتر این غذا می‌گردد.